2. Tại sao lại thế?

Nhu cầu tiêu thụ tăng cao của con người Hải sản từ lâu đã là nguồn thức ăn phong phú và ưa thích của con người. Ngoài các sản phẩm tươi sống, hải sản còn được phơi khô, đóng hộp cho việc sử dụng lâu dài. Những năm 50 của thế kỉ 20 đã chứng kiến cuộc bùng nổ dân số lớn chưa từng có. Việc này dẫn tới sự tăng lên đáng kể trong nhu cầu về các loại thủy hải sản nói chung và cá biển nói riêng. Hiện nay, cá là nguồn cung cấp protein chủ yếu cho gần một nửa số dân trên toàn thế giới.[3] Theo FAO, nhu cầu tiêu thụ hải sản theo đầu người (bao gồm cả hải sản đánh bắt và nuôi trồng) có xu hướng tăng dần: từ trung bình 9.9 kg/người trong những năm 1960 lên 14.4 kg trong những năm 1990 và 19.7 kg năm 2013. Đến năm 2016, con số này đã là trên 20kg/người.[4]

Công cụ khai thác vượt quá khả năng khai thác của tự nhiên

Nhiều ngư trường trên thế giới đã trang bị các loại tàu đánh cá có công suất khai thác lớn và trang thiết bị hiện đại. Một chuyến ra khơi của những chiếc tàu này có thể kéo dài nhiều tuần, thậm chí hàng tháng, có thể đánh bắt cá ở sâu dưới đáy đại dương và nhiều con tàu còn có khả năng chế biến cá tươi trên đường quay trở lại đất liền. Một số tính toán cho thấy: tổng khối lượng công cụ khai thác trên toàn cầu hiện nay đủ để khai thác cá đại dương trên 4 hành tinh có hệ sinh thái giống như Trái đất.

Các phương pháp khai thác hải sản không bền vững

Ngày nay, nhiều tàu cá sử dụng các phương pháp đánh bắt có tính hủy diệt như lưới rà đáy (giã cào bay), sử dụng hóa chất và các chất gây nổ. Các phương pháp này gây ra những vấn đề nghiêm trọng như hủy diệt cuộc sống hoang dã dưới đáy đại dương: phá hủy các rạn san hô, các móc câu vô tình làm hại, thậm chí giết chết chim biển hay găm vào thân các động vật có vú sống trong đại dương.

Bên cạnh các loại cá cần đánh bắt, những lưới đánh cá loại lớn còn bắt phải những loại hải sản không có giá trị kinh tế và thậm chí có nguy cơ tuyệt chủng, như sao biển, nhím biển, sâu biển, rắn biển, hải cẩu…và cả những đàn cá con. Những sinh vật biển dính lưới này hầu hết sẽ bị chết và ném trở lại biển.

Ngoài ra, việc tập trung quá nhiều tàu đánh cá trong một khu vực, đặc biệt là khu vực gần bờ, cũng có những tác động không nhỏ đến nguồn cá. Ở Việt Nam, mỗi năm lượng tàu thuyền trên cả nước tăng bình quân 6,2% nhưng chủ yếu là các tàu có công suất nhỏ (dưới 90 mã lực) tập trung khai thác hải sản ở vùng nước ven bờ, trong khi vùng này chỉ chiếm khoảng 11% diện tích vùng biển đặc quyền kinh tế. Việc khai thác thiếu cân bằng, không bền vững có thể dẫn tới suy giảm nguồn lợi hải sản nhanh chóng trên các vùng biển Việt Nam.

Công tác quản lý việc săn bắt, mua bán trao đổi thủy hải quý hiếm cần được chú trọng

Việc công khai quảng bá săn bắt, mua bán những loại thủy hải sản quý hiếm cũng góp phần làm biển bị cạn kiệt nguồn gen đa dạng sinh học. Cụ thể, đầu năm 2016, ba cá thể cá gồm một con cá hô hơn 80kg, cá trà sóc nặng 51kg và cá tra dầu nặng 201kg được ngư dân Đồng Tháp và An Giang bắt được ở sông Tiền, mang ra buôn bán công khai cho một nhà hàng ở TP.HCM cho dù ba loại này đều thuộc diện nằm trong sách đỏ cần được bảo tồn và ở danh mục có nguy cơ tuyệt chủng cao [5]

Cuộc xâm lấn âm thầm nhưng nguy hiểm từ các loài sinh vật biển ngoại lai cũng góp phần phá vỡ cân bằng môi trường sinh thái bản địa. Theo thống kê, số lượng động vật thủy sinh ngoại lai tại Việt Nam hiện giờ là 48 loài. Với mục đích phục vụ kinh tế ban đầu, người dân đã ít lường tới những thiệt hại về sau cũng nguy cơ xâm hại tới đa dạng sinh học vùng bản địa [6].